نوشته : هادی سروش

امام رضا(ع) در حدیثی ؛ از ورودِ ماه مبارک تعبیر به " اِقبال" یعنی ؛ توجه و رو کردن دارد ، و این معنایی ؛بس ، بزرگ و دقیق است.

حدیث را ملاحظه کنید و بعد شرح برخی از فقرات آن :

◀️ اباصلت هروی گوید در جمعه آخر ماه شعبان به محضر امام رضا(ع) رسیدم و ایشان این مطالب را در مورد ماه مبارک ، بیان فرمودند (که اول ترجمه آن تقدیم میشود و بعد در ذیل هر عنوان ، عبارت عربی آن) :
 اى اباصلت این جمعه آخرشعبان است، از اعمال خیر که در این ماه در انجام آن کوتاهى کردى در این چند روز باقى مانده تدارک کن.
و بر تو باد به انجام آنچه به حال تو مفید است و ترک آنچه براى تو فائده‏اى ندارد.
دعا و استغفار و تلاوت قرآن را افزون کن، و از گناهان توبه نما، تا ماه خدا به تو "رو" کرده باشد.
درمقام اخلاص ؛ همه چیز را برای خدا قرارده، وهیچ امانتى برگردن خود باقى مگذار ، ودلت را ، از کینه هر مؤمنى خالی نما... (عیون اخبارالرضا۵۱/۱)

✔مطلب اول :
درباره معنای "اقبال رمضان" ؛
گاهی کسی بر میزبانی در یک میهمانی وارد میشود ، و گاهی خودِ میزبان شخصا بسوی میهمان پرواز میکند تا او را با توجه و تکریم در آغوش کشد.
در حالت اول ، میهمان به اندازه نیاز یا استعداد خود از میزبان بهرمند میشود ، ولی اگر میزبان با توجه و اقبال به میهمان خود وارد شود ، نه تنها برکات و منافع آن میهمانی جملگی مورد بهرمندی میهمان است ، بلکه از نعمت حضور میزبان و تجلیل او هم متلذ و مسرور میشود.

امام رضا (ع) سخن از اقبال و توجه ماه رمضان به میهمانانی خاص دارد که کنایه از استقبال "رحمت الهیه" از آدمی دارد ؛ فرمود : "لیقبل شهر الله الیک"

✔مطلب دوم :
مقدمات آمادگی بهرمندی از ماه مبارک چهار امر مهم است ؛
دعا ، استغفار ، تلاوت قرآن ، توبه از گناهان .
"دعا" ؛ خواستن است و اظهار فقر و توجه به عالی ترین مراتب هستی .
"استغفار" ؛ طبق آیه ۱۰سوره نوح ، ابر بارش رحمت الهیه است .
"تلاوت قرآن" اتصال به کلام الهی و مشاهده تجلیات ربانیه است .
و "توبه" حیات مجدد و نو انسان در حریم قرب کبریائی است.

لذا امام رضا (ع) این چهار حقیقت را ، اینگونه اشارت فرمودند : "وَ أَكْثِرْ مِنَ الدُّعَاءِ وَ الِاسْتِغْفَارِ وَ تِلَاوَةِ الْقُرْآنِ وَ تُبْ إِلَى اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِكَ.."

✔مطلب سوم ؛
بعد از توجه به این مقدمات چهارگانه ، کلید برای مورد توجهِ رمضان قرار گرفتن؛ "اخلاص" است .
درحدیث امام رضا(ع) آمده :"انت مخلص لله عز وجل "..

اما ناچاریم به این واقعیت اعتراف کنیم که دسترسی به "اخلاص" و چشیدن شَهد شیرین آن بسیار بسیار مشکل و توان فرساست .
چراکه ؛ در نقطه مقابل "الله" و "سبیل الله" ، ما با یک دعوت کننده مواجه نیستیم بلکه در برابر "سبیل الله" ؛ "سُبُل الشیطان" است که بدین معنا ؛ او از راههای مختلف به انسان حمله میکند بقول قرآن از مقابل ، از پشت سر ، از سمت راست ، و از سمت چپ !
و به تعبیر حضرت صادق(ع) انسان ؛میدان "جنود شیطانی" قرار میگیرد و که هر کدام از آنها ، آدمی را بخود دعوت میکند ، گذر از این همه مانع و رهزن ، ابزارهای لازم ملکوتی خود را ، میطلبد.
و این مهم یعنی تحصیل "اخلاص" برای یک سال ، یعنی تا رمضان آینده ؛ از عهده ماه رمضان ساخته است چون در این ماه بنا به فرموده پیامبر (ص) ؛ راههای شیطان بسمت انسان مسدود است .
پس میتوان در این فرصت تمرین اخلاص و پاکی نیت داشت و بعد از پایان رمضان هم ، از این گوهر نابِ نایاب بهرمند کرد.

✔مطلب چهارم :
در ماه رمضان باید ، غیر از پاکسازی نیت ، برای ادامه استفاده و افاضه برکات ماه رمضان ، باید طبق فرمایش حضرت رضا (ع) به امور مهم ذیل مبادرت جدی ورزید :

اولا ؛ اگر حقوقی از کسی به گردن است، باید آن حقوق را اداء و ذمه را رها کرد.
گرچه "حقوق مالی" از همه مهمتر است اما حقوق اخلاقی نسبت به خویشان و همکاران و همسایگان ، خالی از اهمیت نیست .

ثانیا ؛ باید قلب را از سنگینی هائی مانند حقد و کنیه و بدخواهی خصوصا نسبت به مومنان سبک کرد.

ثالثا ؛ باید اگر به گناهی آدمی عادت کرده ، مثلا به گناه "خودبزرگ بینی" و یا گناه "حسد" و ... ، در این ماه ریشه کَن کردن آن در اولویت مهم خود قرار دهد.

به تعبیر حضرت رضا (ع) :
" وَ لَا تَدَعَنَّ أَمَانَةً فِي عُنُقِكَ إِلَّا أَدَّيْتَهَا ،
وَ لَا فِي قَلْبِكَ حِقْداً عَلَى مُؤْمِنٍ إِلَّا نَزَعْتَهُ، وَ لَا ذَنْباً أَنْتَ مُرْتَكِبُهُ إِلَّا قَلَعْتَ عَنْهُ.."

✔مطلب پنجم :
همه اینها چون بسیار سخت و سنگین است و از چهارچوب عالَم ماده بیرون است و لذا ابزارهای مادی نمیتواند موثر باشد ، نیاز به یک "اراده الهیه و توکل بخدا" را می طلبد ؛ درادامه امام هشتم (ع)فرمود : "... وَ اتَّقِ اللَّهَ وَ تَوَكَّلْ عَلَيْهِ فِي سِرِّ أَمْرِكَ وَ عَلَانِيَتِكَ..."
https://instagram.com/sorooshmarefat