استاد هادی سروش/ وابستگی روحانیت به دولت؛ تهدیدی برای استقلال دینی و اعتماد عمومی
استاد هادی سروش/ وابستگی روحانیت به دولت؛ تهدیدی برای استقلال دینی و اعتماد عمومی
✅ وابستگی روحانیت به دولت؛ تهدیدی برای استقلال دینی و اعتماد عمومی
🎙 #مصاحبه_اختصاصی_اندیشه_ما با #استاد_هادی_سروش
🔸 در متن منتشره از آیت الله سیستانی درباره اقتداء در نماز به کسی که حقوق دولتی دارد ، حاوی چند مطلب است ؛
اولا ؛ مستند است . و ثانیا ؛ دامنه عام دارد و فراتر از صرفِ امامت جماعت و دریافتِ حقوق از دولت را بهمراه دارد . و ثالثا ؛ توصیهای اخلاقی و اجتماعی است و نه فتوا به باطلشدن نماز ، بلکه مقصود «ترجیحِ استقلال نهاد روحانیت» است ، تا منزلت و اعتبار روحانیت شیعه حفظ شود.
🔹تجربه و نصوص دینی نشان میدهد نهاد روحانیت در هر دین و آیینی باید استقلال خود را حفظ کند؛ زیرا اگر استقلال آن توسط قدرت سیاسی یا اقتصادی تحتالشعاع قرار گیرد، کارآمدی و نقش هدایتگریاش مختل میشود یا دستکم کاسته خواهد شد.
🔹️اگر به تاریخ مسیحیت نظر بیفکنیم، در آغاز قرون وسطی روحانیت مسیحی بهسبب تملک املاک و برخورداری از امکانات اقتصادی دچار تجملگرایی شد و از زندگی تودههای مردم فاصله گرفت. در حوزه اسلام نیز میتوان نمونههایی یافت که علمای اهلسنت در پیوند با نهاد قدرت قرار گرفته و برخی نوشتهها و فقهها تحت تأثیر آن پیوند شکل گرفتند. بنابراین نهاد روحانیت که مسئولیت هدایت جامعه و ارائه مفاهیم بلند دینی را بر عهده دارد باید از بند قدرتهای سیاسی و اقتصادی مستقل باشد تا هدایتهای آن دچار آسیب نشود.
🔹طبیعی است که هر حکومت و هر حاکم توقعات معقولی از نهاد روحانیت دارد: بهرهمندی از اعتبار اجتماعی روحانیت برای کسب مشروعیت، جذب نیرو، و تسهیلِ تبعیت شهروندان. اما این توقعات باید کنترل و در حدود معیّن نگه داشته شوند تا استقلال و آزادی عمل نهاد روحانیت محفوظ بماند.
🔹مهمترین پیامد خطرناک این وابستگی، تضعیف اعتماد عمومی جامعه به روحانیت است. کاهش اعتماد مردم به نهاد روحانیت بهطور مستقیم از اثربخشی هدایتهای دینی و اخلاقی آن نهاد میکاهد؛ بدینترتیب تأثیرگذاری روحانیت در امور اعتقادی، اخلاقی و حقوقی جامعه تضعیف میگردد.
🔹در این زمینه نکتهای تاریخی اهمیت دارد: پس از رحلت پیامبر(ص) زکات و مدیریت آن در اختیار خلفا بود؛ در دورههای بعدی نیز بیتالمال در دست حکومت قرار داشت. اما ائمه شیعه، چنانکه در سیره امام باقر(ع) مشاهده میشود، در دورانی که حاکمیت غالباً همراه یا همسو نبود، تلاش کردند از طریق خمسِ شرعی منابعی مستقل برای مجموعه امامت فراهم سازند و امور دینی خود را اداره کنند.
🔹اگر روحانی حقوقبگیر حکومت باشد، طبیعی است که نگران قطع شدن آن حقوق شود و نتواند زبان به نقد ظلم، فساد یا بیعدالتی بگشاید.
🔹ما دو مقوله داریم ؛ «همکاری با دولت» و «وابستگی به دولت» ، همکاری سازنده با حکومتهای اسلامی بلامانع و حتی مطلوب است. اما مرز این همکاری با وابستگی آنجاست که آزادی و حریت حوزهها و نهادهای روحانیت محفوظ بماند. هرگاه همکاری با دولت مشروط به حذف انتقاد سازنده، ایجاد هزینه و تحمیل محدودیت برای روحانیت شود، آن همکاری تبدیل به وابستگی و نهایتاً تعطیل نقشِ هدایتگری خواهد شد. نشانهٔ همکاری سازنده این است که نهاد روحانیت بتواند انتقادات سازندهٔ خود را بدون هزینهٔ نامعقول مطرح کند و حاکمیت نیز با آغوش باز آن انتقادات را پذیرا شود.
⬇️ متن کامل را در سایت بخوانید:
andishehma.com/vabastegi-dolat-be-rihaniyat/
🌍 | کانال سروش،معرفت
@soroushmarefat
