📆بمناسبت روز جهانی فلسفه

🔰خصوصیات رهبران موفق جامعه از زبان ملاصدرا

✍هادی سروش

🔸صدرالمتالهین از آن دسته فیلسوفانی است که "سیاست" را از قسمت مهم فلسفه در بخش "حکمت عملی" مندرج دانسته است.

🔸طبق باور ملاصدرای شیرازی ؛ جامعه میتواند آئینه تمام قد فضیلت باشد که رئیس آن دارای اوصافِ خاصی باشد و این اوصاف را در دوازده خصوصیت عرضه نموده است .

🔸شگفت آور این است که در اندیشه فلسفی ملاصدرا ؛ "رئيس اوّل" باید دارای دو مرحله از کمال باشد ؛ مرحله نخست؛ ارتباط با عالم غیب و جهان مجردّات است. و مرحله دوم این دوازده خصوصیت را ذکر میکند .

🔻 اما خصوصیات دوازده گانه :

۱) "جیدالفکر" ؛ بايد خوش فهم بوده و دارای سرعت درک بالا باشد.

۲) "حفوظا" ؛ داراى قدرت ضبط و حفظ امور مربوط به محسوسات و معانی باشد.

۳) "صحیح الفطره و.." ؛ داراى فطرت صحيح و طبيعت سالم و مزاج معتدل باشد.

۴) "حَسَن العبار ة" ؛ زبان روشن و گویش رسا باشد.

۵) "محباً للعلم والحکمة" ؛ علاقمند به علم و حكمت و معرفت باشد.

۶) "بالطبع غیرشَرَه" ؛ در نهان طبیعتش حرص بر امور شهوانى دیده نشود و فطرتاً از لذايذ نفسانى گريزان باشد.

۷) "کبیرالنفس محباللکرامه" ؛ از عزت نفس و روح بلندبهرمند و گران بهاء باشد و به دوستداری نسبت به هرگونه شرافت شناخته شود.

۸) "روفا عطوفا علی خلق الله" ؛ نسبت به همه مردم مهربان و رئوف باشد و از مشاهده امور ناپسند اجتماعى زود خشمگين نشود و البته حدود الهی را وانگذارد ولی حدود خدا را با تجسس در زندگی مردم و پیدا کردن خطاهایشان بانجام نرساند.

۹) " شجاع القلب" ؛ از قدرت روحى بالایی بهرمندباشد تا نتیجتاً از مرگ نهراسد، و در انجام امور دارای عزم و اراده باشد.

۱۰) "ان یکون جواداً" ؛ سخاوتمند باشد چرا که دل در گرو خزائن رحمت الهی دارد.

۱۱) "اهشّ الخلق الله" ؛ در خلوت و نیایش و انس با خدا از همه مردم بيشتر دارای بهجت و سرور باشد.

۱۲) "غیرجموح و لا لجوج" ؛ تند و سختگير ، و نیز لجوج نباشد و در نتیجه دعوت به عدل و انصاف را به آسانى بپذيرد و در انجام آن به سرعت گام بردارد، و از ظلم و كارهاى ناشايست خوددارى نمايد.

📚الشواهدالربوبیه ۴۱۶

✅تعبیر ملاصدرا این است که این دوازده خصوصیت باید در خمیر مایه رهبران جامعه تخمیر شده باشد و جزو فطرت آنان محسوب شود . پس توقع ملاصدرا از رهبران جامعه چیزی بالاتر از موصوف بودنِ به این صفات است.

✅البته ملاصدرا که بسیار فرد تیزهوشی است و سوابق شگفت آوری از حاکمان صفویه در حد تبعید و تحقیر دارد ! خود در پایان بحث اذعان و اعتراف میکند این خصوصیات به این سادگی در فردی جمع نمیشود و جمع شدن آنها در یک نفر جدا نادر است ؛ "و اجتماع هذه کلها فی شخص واحد نادر جدا" .

✅ بسیاری از شارحین کلمات ملاصدرا این خصوصیات از آنِ امامان معصوم دانسته اند و بر این باور هستند که ایشان در بیان "اوصاف امام" قلم زده است . صاحب این مقاله اگرچه با این تفسیر مخالفتی ندارد و بر این باورم این دوازده خصوصیت ؛ "کف مقام امامت" است و این خصوصیات و بیش از آن در ائمه اطهار (ع) جمع است که مهمترین خصوصیت و توانای امامان معصوم علیهم السلام این است ائمه اطهار (ع) به اذن الله ؛ مَظهر "علم لدنی" و "اراده ملکوتی" هستند. اما با توجه بیان خودِ آن حکیم بزرگ که در عبارت مختصری در پایان شمارش این دوازده خصوصیت مطرح میکند ، ما میتواند این خصوصیات را تعمیم دهیم و فرا گیر بدانیم و شامل هر "رئیس اول" شود ، چون مینویسد : "نادری از افراد میتوانند مجمع تمام این خصوصیات باشند" ، و ثانیا؛ در نگاه ملاصدرا به گزارش کتابش که در شرح "اصول کافی" است ؛ امام معصوم از آنچنان استعداد و قابلیتی بهرمند است که در جایگاه پیامبران اولی العزم قرار میگیرد.

✅شاید چنین سخت گیری هایِ قابل فهمی است که برخی از اصحاب فکر را به کناره گیری از تلاش برای اقامه "حکومت دینی" سوق داده ! اما بر مبنای امام راحل (ره) ؛ عالمان دین موظف اند این اوصاف را در خود نهادینه کنند و از سرپرستی و رهبری و هدایت امور جامعه شانه خالی نکنند

 🆔https://t.me/soroushmarefat