🔰آیا زنان مورد اهانت ملاصدرا هستند؟

✍#هادی_سروش

❎مدتی است که در گفتگوها و فضای مجازی با استناد به عبارتی از جلد هفتم کتاب "اسفاراربعه" که مهمترین کتاب جناب صدرالمتالهین است ، برخی مدعی شده اند که ملاصدرا به زنان اهانت نموده و آنان را در سلک حیوانات قرار داده است !

❎اما این استناد نه با تفکر ملاصدرا سازگار است و نه با عبارت ایشان در اسفار .

♈تفکر قوی و قویم ملاصدرا در حکمت متعالیه بر این است؛ 
"تمام ارزش انسان به روح اوست و روح مرد و زن ندارد و هر کسی در مسیر علم نافع و عمل نیکو باشد ، ارزشمند است."

🔻بهتر است نخست عبارت  صدرالمتالهین (ره) را ملاحظه کنیم و بعد به تبیین آن بپردازیم.
ایشان در جلد هفتم اسفار برای که لطف خدای متعال به انسان (اعم از مرد و زن) را تحلیل نماید ، فصلی با عنوان ذیل گشوده است : 
«فصل فی عنایته تعالى فی خلق الأرض و ما علیها لینتفع بها الإنسان . 
در توضیح عنایت خداوند متعال در آفرینش زمین و آنچه بر روی زمین است برای بهره بردن انسان »

مرحوم آخوند ملاصدرا ؛ در این فصل از جاندارانی نام میبرد که در شئون مختلف خدمتگذار انسان هستند ؛ برخی برای استفاده رکوب و برخی برای حمل و برخی برای زینت و برای برای زوجیت..
منها تولد الحیوانات المختلفة .. و بعضها للرکوب و الزینة ..  و بعضها للحمل .. و بعضها للتجمل و الراحة .. و بعضها للنکاح ..

❎مدعیان نا آگاه و به قول استاد بزرگوارم علامه حسن زاده آملی ؛ "کسانی که در درس استاد زانو نزده اند و حرف ، از صاحبانِ حرف نشنیده اند" آمده اند این عبارات اسفار را اینگونه معنا کرده اند که ؛ "خدا برای بهرمندی انسان ؛ حیوانات را آفریده و برای بهرمندی از ازدواج ، زن را آفریده ! در نتیجه زن، در سلک حیوانات است !"

❇️ استناد چنین سخنی به کتاب اسفار کاملا نارواست و حکایت از بی اطلاعیِ کامل از فلسفه صدرا و زبان و بیان و قلم ملاصدرا دارد.
  
♈️اولا؛
عبارت مرحوم صدرالمتالهین گویاست که غرض از "حیوانات" جانداران هستند که یک اصطلاح فلسفی است و با اصطلاح عُرفی که به حیوان در برابر انسان اطلاق شود ، متفاوت و متمایز است .
حیوان بمعنای فلسفی ؛ شامل هر جانداری است و انسان هم در زمره جانداران است و قطعاً شامل هر انسانی ؛ خواه مرد و یا زن ، می‌شود.

♈️و ثانیاً ؛
نکاح و ازدواج امری است که بین مذکر و مونث منعقد میشود و منحصر مرد نیست که خدا فقط زن را برای مرد آفریده باشد ، بلکه مرد هم برای نکاح زن آفریده شده است و زنان هم در مورد ازدواج از این لطف الهی محروم نیستند و در میان جانداران ، مردان برای آنان قرار داده شده است .

♈️وثالثا ؛
نگاه ملاصدرا یک نگاه ملکوتی است که با نگاه مادی و دنیوی که تفاوت زن و مرد باشد کاملا متفاوت است . 
او میخواهد بگوید ؛ انسان چه مرد و چه زن ، در مسیر "شدن" و تکامل روحی ؛ همه اسباب را جمع دارد و خدای متعال چیزی از او و برای او کم نگذاشته است ، از خوردن و رکوب تا نکاح .
در نتیجه این انسان است که خواه از مردان باشد و یا زنان ؛ میتوانند با استفاده از این الطاف به "مقصد قدسی" راه یابد.

♈️و رابعا ؛
مرحوم صدرالمتالهین شاید نزدیک به یکصد جلد کتاب و رساله نگاشته است . و در تمام آثار این حکیم الهی ، کلمه بر علیه شخصیت "زن" یافت نمیشود. 
چطور میشود متفکری دارای یک تفکر انتقادی و سلبی به "زن" باشد واما در هیچ یک از آثارش به آن تصریح نکرده باشد ؟! 
پس این مورد که ذکرش به میان آمده با اصطلاح فلسفه مطرح نموده و نه با اصطلاح محاورات عرفی که در سطور بالا ملاحظه نمودید.

❗️البته آنچه در حاشیه حکیم سبزواری بر "اسفار" آمده ، از مبنای حکیمانه صدرالمتالهین بیگانه است و مورد قبول نیست. 
و گواه ترین گواه این است که در طول چهارصد که از دوره صدرالمتالهین تا امروز سپری شده ، هیچ یک از شارحان حکمت متعالیه و فلسفه صدرایی ، در شرح کلمات مرحوم آخوندملاصدرا سخنی که با حکیم سبزواری موافق باشد  ابراز و اظهار نداشته اند.

🆔https://t.me/soroushmarefat